Ο κόσμος εξελίσσεται ταχύτατα σε μια παγκόσμια διασυνδεμένη κοινότητα, όπου τα πάντα έχουν πρόσβαση μεταξύ τους. Η ζωή χωρίς το διαδίκτυο μοιάζει με μακρινό παρελθόν, παρόλο που έχουν περάσει μόλις μερικές δεκαετίες από τα πρώτα δειλά του βήματα, ενώ έχει, πλέον, εισχωρήσει σε κάθε πτυχή της ζωής μας, σε σημείο να μην μπορούμε να φανταστούμε τη ζωή μας χωρίς αυτό. Αρκεί να σκεφτούμε το χάος που θα δημιουργηθεί στις τηλεπικοινωνίες, στο τραπεζικό σύστημα, στις αγορές, στις ζωές μας και συνολικά στον πολιτισμό σε περίπτωση ολικής ή ακόμα και προσωρινής καταστροφής των υποδομών, όπως, για παράδειγμα σε μία απρόσμενη έξαρση μίας ηλιακής καταιγίδας.

Πως όμως ξεκίνησε όλο αυτό; Πως εξελίχθηκε και πως προβλέπεται να διαμορφώσει τις ζωές μας στο μέλλον;

Η ιστορία του διαδικτύου ξεκινάει με την ανάπτυξη των ηλεκτρονικών υπολογιστών τη δεκαετία του 1950 και της ανάγκης της διασύνδεσής τους. Η βασική ιδέα της αποκεντρωμένης διασύνδεσης κόμβων και του κατακερματισμού της πληροφορίας σε πακέτα, ξεκίνησε από έρευνες χρηματοδοτούμενες από το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ, με σκοπό τη δημιουργία ενός ανθεκτικού, σε συνθήκες πολέμου, δικτύου επικοινωνίας. Οι πρόγονοί του (ARPANET, NPL, το δίκτυο Μεριτ, το Cyclades και το Telenet), αναπτύχθηκαν περαιτέρω από διάφορα πανεπιστημιακά εργαστήρια πληροφορικής, ενώ εμφανίστηκαν τα πρώτα πρωτόκολλα επικοινωνίας. Στις αρχές του ’80, χρηματοδοτήθηκε από την NSF(National Science Foundation) η διασύνδεση των πανεπιστημίων, ενώ στις αρχές του ’90 εμφανίστηκαν οι πρώτες ιδιωτικές συνδέσεις. Πάνω σε αυτή τη υποδομή, το ’80 ο Τιμ Μπέρνεσ Λι ανέπτυξε τον Παγκόσμιο Ιστό, ένα ανοιχτό πρωτόκολλο διασυνδεδεμένων εγγράφον, προσπελάσιμο από οπουδήποτε στο δίκτυο.

Από τα μέσα της δεκαετίας του ’90, το διαδίκτυο αναπτύσσεται ταχύτατα, μέσα από την κατασκευή ιστοσελίδων διευκολύνοντας την επικοινωνία και επηρεάζοντας κάθε τομέα του πολιτισμού, όπως το εμπόριο, την τεχνολογία στην εκπαίδευση και την ενημέρωση. Αναπτύχθηκαν τεχνολογίες όπως το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, οι υπηρεσίες μηνυμάτων, τηλεφωνικών κλήσεων (VoIP), και βιντεοκλήσεων, οι εφαρμογές κοινωνικών δικτύων και το ηλεκτρονικό εμπόριο.

Η αποκεντρωμένη μορφή του διαδικτύου, η λίγο-πολύ δημοκρατική πρόσβαση στην πληροφορία και η δυνατότητα κάθε χρήστη να είναι καταναλωτής, αλλά ταυτόχρονα και παραγωγός πληροφοριών, έχουν καθορίσει τον τρόπο που συναναστρεφόμαστε που ενημερωνόμαστε και επικοινωνούμε. Όμως, πέρα από τα εγγενή αναμφισβήτητα πλεονεκτήματα, ανέδειξε κάποια νομικά και ηθικά ζητήματα, όπως την παραβίαση των πνευματικών δικαιωμάτων, και των προσωπικών δεδομένων, την πορνογραφία, την ψευδοπροσωπία, την κακόβουλη επίθεση και την ηλεκτρονική απάτη.

Το γεγονός ότι, πλέον τα πάντα είναι διασυνδεδεμένα, καθιστά μη-απαραίτητη τη φυσική παρουσία για μια σειρά δραστηριοτήτων, που περιλαμβάνουν την τηλεργασία, την τηλεκπαίδευση αλλά και την τηλεϊατρική και το ηλεκτρονικό εμπόριο. Λόγω της κοινωνικής απομόνωσης που επιβάλλει η έξαρση της πανδημίας, η δραστηριότητα μέσω διαδικτύου έχει επεκταθεί δραστικά σε όλους τους κλάδους, όπως η κοινωνική συναναστροφή, η αγορά προϊόντων κλπ. Είναι εύκολο να φανταστούμε ένα μέλλον όπου ένα drone θα σου φέρνει το γεύμα σου που έχεις παραγγείλει μισή ώρα πριν, ή συσκευές εικονικής πραγματικότητας θα μας καθιστούν “παρόντες” σε εικονικές συναντήσεις φίλων.

Το διαδίκτυο χρόνο με το χρόνο εξελίσσεται, και είναι εξαιρετικά δύσκολο να φανταστεί κάποιος την μορφή του πέρα από έναν ορίζοντα μερικών χρόνων. Μία σημαντική τάση είναι η ενσωμάτωση σε όλο και περισσότερες συσκευές της δυνατότητας διασύνδεσης. Χαρακτηριστικά, ήδη τα διασυνδεδεμένα κινητά τηλέφωνα και tablet είναι περισσότερα από τους υπολογιστές, ενώ περισσότερες οικιακές συσκευές όπως ψυγεία, κλιματισμούς, φωτιστικά, συναγερμοί, ηλεκτρικές σκούπες κλπ έχουν δυνατότητα σύνδεσης (IoT, Internet of Things). Ταυτόχρονα, συνδεδεμένοι αισθητήρες και πίνακες ελέγχου έχουν εισχωρήσει στην παραγωγή, ακόμη και στον αγροτικό τομέα για τον έλεγχο της υγρασίας του χώματος, τον έλεγχο της ποιότητας του αέρα, της κίνησης των αυτοκινήτων, για την πρόληψη των πυρκαγιών στα δάση κλπ. Είμαστε πολύ κοντά στο σημείο όπου οτιδήποτε ΔΕΝ είναι συνδεδεμένο θα θεωρείται παρωχημένο.

Όλος αυτός ο τεράστιος όγκος πληροφοριών που αυξάνονται με γεωμετρική πρόοδο δημιούργησε και την ανάγκη γρήγορης και αποτελεσματικής διαχείρισής τους. Ο όρος BIG DATA αφορά τη διαχείριση αυτού του τεράστιου όγκου πληροφοριών και αποτελεί ένα πολύ γρήγορα ανερχόμενο τομέα της οικονομικής δραστηριότητας. Τα αναλυτικά εργαλεία, οι υποδομές και οι τεχνικές ανάλυσης δεδομένων αναπτύσσονται συνεχώς, και αποτελούν ζωτικής σημασίας υποδομές για κάθε επιχείρηση.

Μαζί με την αύξηση του όγκου των πληροφοριών και της υπολογιστικής ισχύος, άκμασε και ένα πεδίο της επιστήμης των πληροφοριών που πάντα διέγειρε την ανθρώπινη φαντασία: η τεχνητή νοημοσύνη και η μηχανική μάθηση. Σε όλο και περισσότερο λογισμικό ενσωματώνεται η δυνατότητα της εκμάθησης και της εξαγωγής συμπερασμάτων, χωρίς να χρειάζεται η ανθρώπινη παρέμβαση και αποτελεί ένα βασικό πεδίο έρευνας της google σε όλο το εύρος των δραστηριοτήτων της, από την αναγνώριση φωνής, εικόνας, προσώπου κλπ, μέχρι τα φίλτρα antispam, για την πρόληψη εγκληματικής δραστηριότητας, για τα εργαλεία μετάφρασης κλπ.

Τα κρυπτονομίσματα είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα μιας οντότητας που αναδύθηκε από τις δυνατότητες της υποδομής του διαδικτύου, και δεν θα μπορούσε να υπάρξει χωρίς αυτό. Κεντρικά χαρακτηριστικά του είναι ο αποκεντρωμένος χαρακτήρας του και μέσω αυτού η ανθεκτικότητά του σε κάθε μορφής προσπάθεια για έλεγχο και παρέμβαση. Τα κρυπτονομίσματα, από το παιχνίδι κάποιων εκκεντρικών, έγινε ένα υπολογίσιμο σε κάθε γωνιά του πλανήτη μέσο πληρωμής, ενώ η εκτίναξη της ανταλλακτικής του αξίας του bitcoin, αλλά και άλλων κρυπτονομισμάτων έχει ξεπεράσει κάθε προσδοκία. Μένει να δούμε στο άμεσο μέλλον, αν θα συνεχιστεί αυτή η εκθετική αύξηση καθιστώντας τα, αναπόφευκτα, το κύριο μέσο συναλλαγών, ή αν θα αποδειχθεί άλλη μία οικονομική φούσκα, συμπαρασύροντας και όλο το οικονομικό οικοδόμημα που έχουν δημιουργήσει.

Το διαδίκτυο είναι ένα εξαιρετικά περίπλοκο, δυναμικό σύστημα που αναδύει δυνατότητες αλληλοεπιδρώντας με το περιβάλλον του, ακριβώς όπως ένας ζωντανός οργανισμός. Κανείς δεν μπορεί να ξέρει με βεβαιότητα τι μορφή θα έχει σε 10 χρόνια, το σίγουρο είναι ότι θα συνεχίσει να εξελίσσεται αντιμετωπίζοντας μαζί μας τις προκλήσεις ενός αβέβαιου μέλλοντος.